وقتی وارد بازارهای محلی شهرهای شمالی کشورمان می‌شویم، نخستین چیزی که نظرمان را جلب می‌کند انواع تخم پرندگان محلی همچون تخم‌مرغ، تخم غاز، تخم اردک، تخم بوقلمون و تخم بلدرچین است که با تبحر خاصی روی یکدیگر چیده شده و حتی تماشای آن اشتهای هر فردی را تحریک می‌کند.

شگفت انگیز، اندازه این تخم‌های رنگارنگ است که از یک تخم بلدرچین شروع می‌شود و به تخم شترمرغ که هر کدام آن یک خانواده دهان دار و پرجمعیت را سیر می‌کند و هر عدد آن معادل 20 تخم مرغ است، ختم می‌شود؛ اما پرسش اصلی، تخم کدام پرنده در مقایسه با تخم مرغ ارزش تغذیه ای بیشتری دارد؟

تخم مرغ تقویت کننده سیستم ایمنی بدن
یک عدد تخم مرغ متوسط حاوی 70 کالری انرژی است و در مقایسه با تخم دیگر پرندگان بهترین نوع پروتئین و آنتی اکسیدان را داشته و پروتئین آن با لبنیات، گوشت و حبوبات تا حدودی برابری می‌کند و می‌تواند جایگزین 30 گرم گوشت یا دوسوم لیوان شیر شود. در زرده تخم مـــرغ چربی، کلسترول، آهن، کلسیم، فسفر، روی، ید، اسیدفولیک و ویتامین‌های A، D، E، K و B12 به وفور یافت می‌شود و ارزش تغذیه ای زرده آن بالاتر از سفیده بوده، اما پروتئین، سدیم، پتاسیم و منیزیم سفیده بیشتر از زرده است. سفیده مانع رشد باکتری‌های مضر دستگاه گوارش می‌شود و زرده به دلیل دارا بودن مواد آنتی اکسیدانی خاصیت ضدسرطانی داشته و به دلیل برخی ایمنوگلبولین ها باعث افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن شده و این همان مزیت چشمگیر تخم مرغ و تخم بلدرچین در مقایسه با تخم دیگر پرندگان است.

تخم مرغ حاوی کلسترول بالایی است، اما لیسیتین آن از جذب مقادیر زیاد کلسترول در بدن جلوگیری می‌کند. لازم است بدانید اگر دریافت کلسترول از مواد غذایی مختلف کم شود، بدن خود اقدام به سنتز کلسترول کرده و حتی ممکن است میزان آن بیشتر از قبل شود. تخم مرغ به دلیل میزان پایین اسید اوریک برای مبتلایان به نقرس منعی ندارد و مصرف سه عدد آن در هفته از ریسک ابتلا به آب مروارید می‌کاهد.

تخم غاز، کلسترول بالا
بیشتر شهرنشینان از تخم غاز و اردک به جهت بوی زهمی که دارد گریزانند، اما باید بدانند از تخم مرغ غنی‌تر است. اندازه آن از تخم مرغ و اردک بزرگ‌تر بوده و هر عدد آن معادل دو تخم مرغ است. یک تخم غاز حدود 266 کالری انرژی دارد که 172 کالری آن مربوط به چربی موجود در زرده آن می‌شود و یک عدد تخم بزرگ آن 144 گرم وزن دارد و از نظر آب پز کردن نسبت به تخم مرغ زمان بیشتری نیاز دارد. تخم غاز منبع خوب پروتئین و ویتامین‌های B12، B6، E A، کلسیم، منیزیم، پتاسیم، آهن، روی، فسفر و منگنز است و در مقایسه با تخم مرغ دارای مقادیر بیشتر کربوهیدرات، چربی و کالری است و از کلسترول خیلی بالاتری برخوردار است به طوری که هر عدد آن حدود 1200 میلی گرم کلسترول دارد و در نتیجه مصرف آن باید محدود شود. لازم است بدانید تخم این پرنده به دلیل غنی بودن از انرژی و مواد مغذی برای افزایش تمایلات جنسی نافع است.

تخم اردک، کم خاصیت تر
اردک دو نوع اهلی و وحشی دارد که در مناطق شمالی کشور بسیار به چشم می‌خورد. تخم اردک وحشی و مرغابی از نظر ارزش تغذیه ای با یکدیگر تفاوتی نداشته و با وجود اندازه‌های متفاوت اندکی از تخم مرغ بزرگ‌تر است. زرده تخم این پرنده غلیظ و دیرهضم بوده و ارزش غذایی آن از تخم مرغ کمتر است. سفیده آن نسبت به تخم مرغ شفاف‌تر است و بوی زهمی دارد و باب میل شهری‌ها نیست. با وجود آن که میزان کلسترول و چربی آن نسبت به تخم مرغ بالاتر است، توصیه می‌شود اگر به شهرهای شمالی سفر کردید حتماً برای تنوع غذایی تعدادی از آن را خریداری کرده و با آن غذاهای مرغانه دار شمالی بپزید.

تخم بلدرچین، خواص چند برابری
جثه بلدرچین را که دیده‌اید. تخم آن هم به همان نسبت فسقلی است. اندازه تخم‌ها کوچک و هر پنج عدد آن معادل یک تخم مرغ است. پوسته آن خالدار بوده و رنگ آن از قهوه ای تیره تا آبی، سبز و سفید متغیر است و وقتی پوسته آن را می‌شکنی دیواره آهکی داخل آن سبز مغز پسته ای به نظر می‌رسد. میزان کلسترول زرده تخم بلدرچین از تخم مرغ معمولی کمتر است و ترکیبات مغذی آن می‌تواند باعث دفع مواد رادیواکتیو، فلزات سنگین ناشی از آلودگی هوا همچون سرب، جیوه و مواد زائد بدن شود.

ویتامین‌های گروه B موجود در آن باعث تنظیم سیستم عصبی و افزایش شادابی و طراوت شده و منیزیم آن سیکل خواب شبانه را منظم می‌کند و روی و فسفر آن باعث افزایش رشد و ضریب هوشی کودکان می‌شود. این ماده غذایی به دلیل دارا بودن ماده شبه کورتون و ضدالتهابی به درمان آسم و بیماری‌هایی همچون آرتریت روماتوئید کمک می‌کند و مواد مغذی آن در درمان کم خونی، کاهش استرس و به خصوص ناتوانی جسمی و جنسی موثر است و مصرف آن بعد از اعمال جراحی به خصوص پس از زایمان بسیار مفید است و موجب بازیابی انرژی از دست رفته دوران نقاهت بیماری می‌شود. منابع مطالعه شده نشان می‌دهد تخم بلدرچین در مقایسه با تخم مرغ شش برابر ویتامین A، هفت برابر آهن و پنج برابر فسفر دارد و غنی از کلسیم است و به همین علت بمب ویتامین نام گرفته است. برخی تحقیقات این ماده غذایی را عاملی برای افزایش شیر مادر عنوان کرده‌اند.

تخم بوقلمون، مانع پیری
تخم بوقلمون، کمیاب است و این روزها کمتر به چشم می‌خورد. اندکی بزرگ‌تر از تخم مرغ بوده؛ ولی از نظر رنگ، طعم و ارزش تغذیه ای مشابه آن است. پوسته آهکی این تخم سفید و شیری رنگ با خال‌های قهوه ای کم رنگ و وزن هر عدد آن حدود 80 تا 90 گرم است و از ویژگی‌های منحصربه‌فردش آهن قابل جذب آن است که برای درمان کم خونی ناشی از فقر آهن توصیه می‌شود. منیزیم آن از تخم دیگر پرندگان بیشتر بوده و به دلیل غنی بودن از ویتامین E به آن لقب ضد پیری داده‌اند. کلسترول و چربی آن بالا، ولی کمتر از تخم مرغ بوده و بدون ویتامین C و فیبر است.

تخم شترمرغ، سیرکننده 10 نفر
تخم شترمرغ همچون هیبت این پرنده بسیار بزرگ است و می‌تواند ده نفر را سیر کند. هر عدد آن یک تا دو کیلوگرم وزن داشته و حاوی 2000 کالری انرژی و هر کدامش معادل 20 عدد تخم مرغ است. عسلی شدن تخم شترمرغ حدود 45 دقیقه و سفت شدن آن دو برابر این زمان طول می‌کشد. از نظر طعم، میزان چربی و پروتئین مانند تخم مرغ است. تحقیقات نشان داده است میزان کلسترول تخم شترمرغ پایین بوده و حاوی مقادیر زیادی اسیدهای چرب غیراشباع است. مقدار ویتامین E، B5 و منگنز آن از تخم مرغ کمتر؛ اما میزان سلنیوم آن که به تولید و تکثیر اسپرم‌های سالم کمک می‌کند، بسیار زیاد است. میزان مس، آهن، روی و کلسیم آن نیز به محتوای خوراک این پرنده بستگی دارد.